Eşin Ölümü Halinde Mirastan Önce Mal Rejimi Tasfiyesi

Eşin Ölmesi Halinde Mal Paylaşımı

Eşin ölümü halinde mal paylaşımı nasıl yapılır? Ölüm nedeniyle mal rejiminin tasfiyesi hangi usullere göre olur?

Mal rejimi, Türk Medeni Kanunu 225. Maddesine göre;

1. Eşlerden birinin ölümü,
2. Başka bir mal rejiminin kabulü,
3. Boşanma veya evlilik iptali halinde davanın açılması tarihinde sona erer.

TMK uyarınca yasal mal rejimi, edinilmiş mallara katılma rejimidir. Eşler, evlenirken veya evlilik sürerken yapacakları sözleşme ile kanunda sayılan diğer mal rejimlerinden birini kabul edebilirler. Evlilik hangi nedenle sona ermiş olursa olsun, mal rejiminin tasfiyesi, kabul edilmiş olan mal rejimi kurallarına göre yapılır.

Taraflar arasında mal rejimi seçimine ilişkin bir sözleşme yoksa tasfiye, edinilmiş mallara katılma rejimi hükümlerine göre gerçekleşir.

Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Uyarınca Mal Paylaşımı

Edinilmiş mallara katılma rejiminde eşlerin sahip olduğu malvarlığı değerleri; kişisel mallar ve edinilmiş mallar olarak iki gruba ayrılır. Bir eşin kişisel malı üzerinde, diğer eşin mal rejiminden kaynaklı bir hakkı mevcut değildir. Ancak kişisel malın değerini arttırıcı bir harcama yapan eş, bu harcama karşılığında mala katılan değerin (değer artış payı) kendisine iadesini talep edebilir.

Eşlerin kişisel malları, kanunda;

1. Eşlerden birisinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,
2. Mal rejiminin başlangıcında (evlilikten veya edinilmiş mallara katılma rejimini kabul etmeden önce) eşlerden birine ait bulunan mallar,
3. Bir eşin, evlilik süresince, miras yoluyla ya da karşılıksız kazandırma yoluyla (bağış) elde ettiği malvarlığı değerleri,
4. Manevi tazminat alacakları olarak belirtilmiştir.

Medeni Kanun uyarınca edinilmiş mallar ise;

1. Çalışma karşılığı olan kazanımlar,
2. Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurumlarının veya personele yardım amaçlı kurulan sandık ve benzeri kuruluşların yaptığı ödemeler (emekli ikramiyesi gibi)
3. Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar (iş kazası tazminatı gibi)
4. Kişisel malların gelirleri
5. Edinilmiş malların yerine geçen değerlerdir.

Edinilmiş mallara katılma rejiminin tasfiyesi anında eşlerin edinilmiş mallar üzerinde katkı payı, katılma alacağı, değer artış payı alacağı hakları bulunur.

Eşin Ölümü Halinde Mirastan Önce Mal Paylaşımı

Medeni Kanuna göre;  mal rejiminin sona erme hallerinden birisi de eşlerden birinin ölümüdür. Ölen eşin, mal rejiminden kaynaklanan hakları onun mirasçılarına geçer. Katkı payı ve katılma alacağı hakkının doğması için eşler arasında yasal mal rejimi (edinilmiş mallara katılma rejimi) geçerli olmalıdır. Eşler, evlilik sözleşmesi ile farklı bir mal rejimi seçiminde bulunmuşsa, tasfiye eşlerin seçtiği mal rejimi hükümlerine göre yapılır.

Taraflar arasında mal ayrılığı rejimi kabul edilmişse, edinilen mallar hangi eş adına kayıtlı ise onun kişisel malı sayılır. Bir eşin, diğerinin kişisel malları üzerinde katılma alacağı hakkı bulunmadığından, mirasçıların da böyle bir hakkı olmaz. Ancak kişisel malın edinilmesinde maddi katkısı olmuşsa, değer artış payı talep edilebilir. Aksi halde, ölen eşin, kişisel malvarlığı, doğrudan miras paylaşımı hükümlerine göre bölünür.

Mirasçıların Katılma Alacağı Talebi

Mal rejiminin sona erme durumlarında, talep olmadan (resen) bir paylaşım söz konusu olmaz. Her eşin, aralarındaki mal rejimi hükümlerine göre alacak hakkı söz konusu olur. Alacağın katkı payı veya katılma alacağı davası ile talebi halinde paylaşım yapılır. Bu hak ayni bir hak olmayıp, alacak hakkıdır. Yani edinilmiş mal gurubunda bulunan bir taşınmazın yarı hissesi değil, taşınmaz değerinin yarısı oranında bir bedel talep edilebilir.

Eşin ölümü halinde de, miras paylaşımından önce mal rejimi tasfiyesi kendiliğinden yapılmaz. Ölenin edinilmiş mallar üzerindeki katkı ve katılma payını talep hakkı mirasçılarına geçer. Mirasçılar bu haklarını ancak dava yoluyla kullanabilir. Bu dava, diğer mirasçılar tarafından, sağ kalan eşe karşı açılır. Bu durumda, öncelikle mirasçıların açtığı mal rejiminin tasfiyesi davası görülür. Murisin mal rejiminden doğan alacak hakkı da terekeye dahil edilerek, miras paylaşımı yapılır.

Sağ Kalan Eşin Katılma Alacağı ve Miras Hakkı

Sağ kalan eş, saklı pay sahibi mirasçılardandır. Eşin miras payı, birlikte mirasçı olduğu hısımlara göre değişir. Ölen eşin çocukları varsa, mirasın dörtte biri; ölenin ana- babasıyla birlikte mirasçı olması halinde mirasın yarısı sağ kalan eşin miras payıdır. Ölen eşin diğer mirasçıları ile birlikte mirasçı olması halinde ise sağ kalan eş, mirasın dörtte üçüne sahip olur.

Eşler arasında mal ayrılığı rejimi geçerliyse ölen eş üzerine kayıtlı bulunan mal varlığı değerleri terekeyi oluşturur ve mirasçıların, miras payları oranında bölüşüm yapılır.

Eşler arasında edinilmiş mallara katılma rejimi geçerli ise, sağ kalan eş, katılma alacağı ve değer artış payı gibi haklarını dava yoluyla talep edebilir. Sağ kalan eş, bu davayı, ölen eşin diğer mirasçılarına yöneltir. Bu durumda öncelikle sağ kalan eşin, mal paylaşımından doğan alacak hakkı belirlenir. Tereke içerisinden, sağ kalan eşin katkı ve katılma alacağı miktarı düşülür. Bundan sonra miras hukuku hükümleri uyarınca tüm yasal mirasçılar arasında bölüşüm yapılır.

Sağ kalan eşin katılma alacağı, terekenin borcudur. Yasal mirasçılar, tereke borçlarından miras payları oranında sorumlu olur. Sağ kalan eş, ölüm nedeniyle mal rejimi tasfiyesinde aile hukuku hükümlerine göre alacaklı, mirasçı sıfatı ile ise borçludur. Bu nedenle sağ kalan eşin, katılma alacağı hesaplanırken, miras payı oranında mahsup yapılır.

Mal rejiminin tasfiyesi sonucunda belirlenecek katkı payı alacağı ve katılma alacağı, terekeye ait borç olup, mirasçıların miras paylaşımından önce ödenmesi gerektiği kabul edilmektedir. Terekeye ait borç ödendikten sonra kalan miktar, mirasçılar arasında miras payları oranında paylaşılır. Tereke borçlarından bu sıfatını kaybetmemiş tüm mirasçılar, kişisel olarak (4721 s.lı TMK 599/2 m) ve müteselsilen (TMK 641 m) sorumludurlar. Her ne kadar, davacı sağ eş Necati temyize konu davayı terekenin alacaklısı sıfatıyla açmış ise de; davacı da dahil davanın tarafları, ortak mirasbırakan Rabiye’nin mirasçısıdırlar ve tereke borçlarından yukarıda açıklanan kanuni düzenlemeler çerçevesinde hepsi de sorumludurlar….
Tüm bu açıklamalar nedeniyle, davacı sağ eşin mal rejiminin tasfiyesi nedeniyle talep ettiği terekeye ait borç sayılan alacak miktarından, davanın mirasçılar arasında görülmesi nedeniyle, davacı da dahil bütün mirasçılar miras payları oranında sorumludurlar. Mahkemece, hesaplanan alacak miktarından davacı sağ eşin miras hissesi oranındaki miktar düşülmek suretiyle kalan kısımdan davalıların miras payları oranında sorumlu tutulmaları, gerekir.

(Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 2015/11423 E,  2017/2742 K, 28.02.2017 T)

Yukarıda açıkladığımız şekilde katılma alacağı tespit edildikten sonra sağ kalan eşin miras payı, mal rejiminden kaynaklı alacak hakkından ayrı olarak hesaplanır. Çünkü mal rejiminin tasfiyesi nedeniyle ortaya çıkan alacak hakkı ile miras hakkı birbirinden bağımsız haklardır.

Aile Konutunun Sağ Kalan Eşe Özgülenmesi

Eşlerden birinin ölümü halinde, sağ kalan eşe, aile konutunun kendi kullanımına bırakılmasını talep hakkı tanınmıştır.

Eşlerden birinin ölümü hâlinde tereke malları arasında ev eşyası veya eşlerin birlikte yaşadıkları konut varsa; sağ kalan eş, bunlar üzerinde kendisine miras hakkına mahsuben mülkiyet hakkı tanınmasını isteyebilir.”

TMK m.652

Medeni Kanunla tanınan bu hak, mal rejimi değil, miras hakkı kapsamında bir düzenlemedir. Sağ kalan eş; miras hakkına mahsuben, ölen eşle birlikte yaşadığı aile konutunun mülkiyetinin kendisine verilmesini isteyebilir. Aile konutu mülkiyetinin sağ kalan eşe verilmesi halinde, konutun değeri, eşin miras payından mahsup edilir. Diğer mirasçıların hakları, terekede bulunan diğer malvarlığı değerlerinden karşılanır.

Haklı bir nedenin varlığı ve talep halinde, mülkiyet hakkı yerine, müşterek konut üzerinde intifa veya oturma hakkı da tanınabilir. Bu durumda, sağ kalan eş mülkiyet hakkına sahip olmasa da, ömür boyu veya belirlenecek bir süre boyunca, aile konutunu kullanma hakkına sahip olacaktır.

Boşanma davası sürerken eşlerden birinin ölmesi halinde mirasçıların davaya devam etmesi ve sağ kalan eşin mirasçılık durumu hakkında Dava Sürerken Taraflardan Birinin Ölümü başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Mersin miras hukuku avukatı ve aile hukuku avukatı alanlarında hizmet veren avukatlık büromuza miras bölüşüm ve izale-i şuyu davaları, vasiyetnamenin açılması ve tenfizi, vasiyetnameye itiraz ve vasiyetnamenin iptali, mirasçılıktan çıkarma, muris muvazaası nedeniyle tapu iptal ve tescil davaları, mirasta tenkis, davası gibi miras hukuku davalarında avukat desteği için ulaşabilirsiniz.

Ayrıca boşanma, mal paylaşımı, katkı payı ve katılma alacağı davaları, velayet ve nafaka davaları gibi aile hukuku davalarında hukuki danışma için bize ulaşabilirsiniz.

Mersin Aile Hukuku ve Boşanma Avukatı: Reyhan Kayışlı Arslanbuğa

İletişim : 0532 601 48 61 – 0324 503 44 52

İhsaniye Mh. 4903 Sk. No: 20 Güneş Plaza Kat: 1 D: 4 Akdeniz / MERSİN