Destekten Yoksun Kalma Tazminatı

Destekten yoksun kalma tazminatı; trafik kazası, iş kazası, kasten öldürme veya taksirle ölüme sebebiyet verme gibi haksız bir fiil veya sözleşmeye aykırılık sonucunda meydana gelen ölüm neticesinde doğar. Ölenin sağlığında düzenli maddi destekte bulunduğu veya ileride bulunması muhtemel kişiler, ölümün gerçekleşmesiyle, bu desteklerini kaybedeceklerdir. Ölenin desteği, kanundan, sözleşmeden veya örfi ve ahlaki yükümlülükten kaynaklanabilir. Bu kayıp, hukuken dolaylı bir maddi zarar teşkil eder. Destekten yoksun kalma tazminatı, bu maddi desteğin kaybedilmesine karşı ödenen bir maddi tazminat türüdür.

Borçlar Kanununun 45. maddesinin 2. fıkrası hükmü ile düzenlenen destekten yoksun kalma tazminatı, doğrudan doğruya zarar görenin tazminat isteyebileceğine dair kuralın istisnasıdır. Bu hüküm ile olaydan dolaylı olarak zarar görene de tazminat istemek hakkı tanınmıştır. Bu istem Borçlar Kanununun 41, 45/1, 47, 48, 49, 55, 56, 58 ve diğer maddelerinde düzenlenen tazminat istemleri ile eş değerde olmadığı gibi eylemin karşılığı olan bir ceza da değildir. Ölümün sonucu olarak, ölenin yardımından yoksun kalan kimsenin muhtaç duruma düşmesini önlemek, yaşamının, desteğinin ölümünden önceki, düzeyinde tutulması amacına yönelik sosyal karakterde ve kendine özgü bir tazminat biçimidir.

(Yargıtay İBKGK 1978/1 E, 1978/3 K, 06.03.1978 T)

Destekten Yoksun Kalma Tazminatının Kapsamı

Destekten yoksun kalma tazminatının hukuki dayanağını Borçlar Kanunu m.53/3 oluşturur. B.K 53. maddede ölümle ortaya çıkan zararlar;

• cenaze giderleri,
• ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi giderleri ile çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar,
• ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları kayıplar olarak sayılmıştır.

Destekten Yoksun Kalma Tazminatını Kimler İsteyebilir?

Destekten yoksun kalma tazminatını, ölenin desteğinden yoksun kalan kişiler talep edebilir. Dava hakkı, miras hakkıyla bağlantılı değildir. Yani bu hak, ölenden intikal etmeyen, ölenin desteğini kaybedenin şahsında doğan bir haktır. Destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilmek için mirasçı olmak gerekmediği gibi, yasal her mirasçının da talep hakkı bulunmaz.

Önemle vurgulanmalıdır ki, Borçlar Kanunu’nun 53/III. maddesine göre destekten yoksun kalma tazminatı, desteğin mirasçısı olarak geride bıraktığı kişilere değil, desteğinden yoksun kalanlarına aittir. Destekten yoksun kalma tazminatı isteyebilecek kişiler, mirasçılardan başka kişiler de olabileceği hususunda da herhangi bir ihtilaf yoktur… Davacıların destekten yoksun kalma tazminatı talebine dayanak olarak gösterdikleri zarar; desteğin ölümü sonucunda meydana gelmekle birlikte destek üzerinde doğan bir zarardan ayrı ve salt onun desteğinden yoksun kalınması olgusuna dayalı, mirasçılık sıfatıyla bağlı olmaksızın uğranılabilen bir zarardır. Böyle bir zararın desteğin kendisinin sahip olacağı hakla bir ilişkisi olmadığı gibi, doğrudan destek zararıyla bağlı ve onunla sınırlı bir zarar da değildir. Desteğin ölümü zararı doğuran olay olmakla birlikte, zarar doğrudan üçüncü kişi durumundaki destekten yoksun kalanlar üzerinde oluşmuştur.Buradaki zarar, mirasçıların salt bu sıfatla devraldıkları murislerinin uğradığı ve ondan intikal eden bir zarar da değildir.

(Yargıtay 17. H.D. 2020/471 E, 2021/2720 K, 15.03.2021 T)

Destekten yoksun kalma tazminatı davası açabilmek için, sağlığında ölenin maddi desteğinden faydalanıyor olmak veya ileride muhtemelen faydalanacak olmak gerekir. Burada aranacak kriter, ölenle destek alan arasındaki fiili destek durumudur.

Eşlerin birbirine, anne ve babanın bakımını sürdürdükleri çocuğa, yetişkin çocuğun anne ve babaya desteği tartışmasızdır. Küçük çocuğun ölümü durumunda, anne ve babanın ileride gerçekleşecek, farazi destekten yoksun kalacağı karine olarak kabul edilir. Yani bu kişilerin destekten yoksun kaldıkları hususunu ayrıca kanıtlamaları gerekmez.

Türk Borçlar Kanununun 50. maddesi hükmüne göre; ölen sigortalının gelirinden sürekli destekte bulunduğu ileri sürülüp, Türk Borçlar Kanununun 55. maddesine göre maddi delillerle hesaplanabilir sürekli ve düzenli fiili bir desteğin varlığı da kanıtlanmamıştır. Bu durumda; Mahkemece, farazi desteğin karine olduğu kabul edilerek, Türk Borçlar Kanununun 50. ve 51. Maddeleri uyarınca, somut olayın özelliğine göre davacı annenin varsa diğer çocuklarından alabileceği destek de dikkate alınarak hakkaniyete uygun makul bir maddi tazminata hükmedilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması isabetsizdir.

(Yargıtay 21. H.D. 2019/2513 E, 2019/7438 K, 03.12.2019 T)

Bunlar dışında kalan kişiler ise ancak ölenin maddi desteğinden faydalandıklarını veya ileride faydalanacaklarını kanıtlamaları durumunda destekten yoksun kalma tazminatına hak kazanabilirler. Örneğin ölenin mirasçısı olmayan ancak düzenli maddi yardımda bulunduğu bir kimse, bu yardımı ve ölüm meydana gelmeseydi bunun devam edeceğini kanıtlarsa tazminata hak kazanabilir.

Ölen eski eşten nafaka alıyorsa, boşanmış eş de destek kaybı yaşayacağından, destekten yoksun kalma tazminatı isteyebilir.

Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Kimden İstenir?

Tazminatın kimden isteneceği, ölüme neden olan olay ve hukuki ilişkiye bağlıdır.

1. Ölümün Haksız Fiil Sonucunda Ortaya Çıkması Durumunda Davalı

Borçlar Kanunu genel hükümleri uyarınca, ölüm haksız fiil neticesinde ortaya çıkmışsa davalı, haksız fiili gerçekleştiren kişi olacaktır. Örneğin kasten adam öldürme veya taksirle ölüme sebebiyet verme durumlarında destekten yoksun kalma tazminatı davası, fiili gerçekleştirene karşı açılır.

Ancak kanunlarda istisnai olarak kusursuz sorumluluk halleri de düzenlenmiştir. Bu durumlarda, fiili gerçekleştirenle birlikte kanun gereği kusursuz sorumlu sayılanlara karşı da dava açılabilir. Bu özel haller aşağıda açıklanmıştır.

a) Ölümlü Trafik Kazası Tazminat Davasında Davalı

Trafik kazası sonucunda ölüm meydana gelmişse öncelikle araç sürücüsü sorumlu olacaktır. Bununla birlikte, aracın işletilen bir araç olması halinde Karayolları Trafik Kanunu uyarınca işleten ve araç sahibi de tazminat sorumluluğu altındadır. Aracın işletilmesi, taşımacılık gibi sektörlerde ticari amaçla kullanılmasıdır. Bu durumda aracı işletene karşı destekten yoksun kalma tazminatı davası açılabilir. Bu durumda araç sürücüsü, işleten ve araç sahibinin müteselsil (birlikte) sorumluluğu bulunur. Davacı, tazminat davasını, birlikte sorumlu olan kişilerin hepsine karşı açabileceği gibi zararının tamamı için bunlardan birisine karşı da dava açabilir.

İşletilen araçta, sürücünün trafik kazasında ölmesi halinde, onun desteğinden yoksun kalanlar da işletene ve araç sahibine karşı tazminat davası açabilir.

Bununla birlikte ölümlü trafik kazası, karayolundaki bir güvenlik ihlali veya bozukluk nedeniyle meydana gelmişse tazminat davası, sorumlu idareye karşı açılır. Karayolları Trafik Kanunu uyarınca şehir içi yolların bakım ve güvenliğinden ilgili belediyeler; şehirlerarası karayollarının bakım ve güvenliğinden ise Karayolları Genel Müdürlüğü sorumludur. Bu nedenle ortaya çıkan ölümlü trafik kazalarında, kazanın meydana geldiği yola göre sorumlu olan idareye karşı tazminat davası açılabilir.

Bu konuda ayrıntılı bilgi için bkz. Bozuk Yolda Meydana Gelen Trafik Kazalarında İdarenin Sorumluluğu

Destekten Yoksun Kalma Tazminatında Sigortanın Sorumluluğu

Destekten yoksun kalma tazminatı, bir maddi tazminat türüdür. Trafik kazası sonucunda gerçekleşen ölümlerde, zorunlu mali mesuliyet sigortasının sorumluluğu mevcuttur. Bunun için dava açmadan önce sigortaya başvuru zorunluluğu vardır. Ölüme sebebiyet veren aracın sigortalı bulunduğu şirketin, başvuruya olumlu cevap vermemesi veya tüm zararı karşılamaması durumunda;

• sigortaya karşı açılacak dava ticari nitelikte olduğundan öncelikle arabuluculuk sürecine başvuru yapılmalı,
• arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamaması halinde ise dava açılması yoluna gidilmelidir.

Zorunlu mali mesuliyet sigortasının sorumluluğu, poliçe limiti kadardır. Bu limiti aşan tutarlar, varsa ihtiyari mali sorumluluk sigortasının sorumluluğunda olur. Bu sorumluluk, kasko poliçelerinde genişletilmiş güvence kapsamında yer alabilir.

Bu durumda tazminat davası, sadece sorumlu sigorta şirketlerine veya bunlarla birlikte araç sürücüsü, varsa araç işleteni ve araç sahibine karşı birlikte açılabilir.

b) Ev Başkanının, Adam Çalıştıranın ve Hayvan Sahibinin Sorumluluğu

Kanunlarda kusursuz sorumluluk halleri olarak;

• ev başkanının sorumluluğu,
• adam çalıştıranın sorumluluğu ve
• hayvan sahibinin sorumluluğu düzenlenmiştir.

Medeni Kanun 369. Maddesine göre;

Ev başkanı, ev halkından olan küçüğün, kısıtlının, akıl hastalığı veya akıl zayıflığı bulunan kişinin verdiği zarardan, alışılmış şekilde durum ve koşulların gerektirdiği dikkatle onu gözetim altında bulundurduğunu veya bu dikkat ve özeni gösterseydi dahi zararın meydana gelmesini engelleyemeyeceğini ispat etmedikçe sorumludur.

(TMK m. 369/1)

Bu düzenleme uyarınca; bir topluğun yaşadığı evde kanuna, sözleşmeye veya örfe göre belirlenebilen bir ev başkanı varsa, evde yaşayan küçük, kısıtlı veya akıl hastalığı bulunan kişilerin verdiği zarardan bu ev başkanının sorumluluğu bulunur. Bu kişilerin eylemiyle meydana gelen ölümlerde, ev başkanına karşı destekten yoksun kalma tazminatı davası açılabilir.

Borçlar Kanunu 66. Maddeye göre;

Adam çalıştıran, çalışanın, kendisine verilen işin yapılması sırasında başkalarına verdiği zararı gidermekle yükümlüdür.

Yine BK. 67. Maddeye göre;

Bir hayvanın bakımını ve yönetimini sürekli veya geçici olarak üstlenen kişi, hayvanın verdiği zararı gidermekle yükümlüdür.

Bu hükümler uyarınca, çalışanın çalışma sırasında neden olduğu ölüm nedeniyle çalıştırana, hayvanın neden olduğu ölüm nedeniyle hayvan sahibine karşı tazminat davası açılabilir.

2. Ölümlü İş Kazası Tazminat Davasında Davalı

Ölüm iş kazası sonucunda meydana gelmişse, istenecek destekten yoksun kalma tazminatı, sözleşmeye aykırılık hukuki nedenine dayanır. Burada taraflardan birisinin, aralarındaki sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmemiş olduğundan sorumluluğu doğar.

Sözleşmeye aykırı davranış sonucunda ölüm meydana gelmişse, aykırı davranışta bulunana ve iş kazası halinde işverene karşı tazminat davası açılabilir.

Destekten Yoksun Kalma Tazminatının Hesaplanması

Destekten yoksun kalma tazminatının hesabında;

• Ölenin yaşı ve muhtemel ortalama yaşam süresi (bakiye ömür),
• Destekten yoksun kalanın yaşı ve ortalama yaşam süresi,
• Destekten yoksun kalan eşin evlenme ihtimali,
• Destekten yoksun kalan çocuğun muhtemel çalışmaya başlama süresi,
• Anne babanın destekten yoksun kalması halinde çocuğun birlikte yaşayıp yaşamadığı, evli olup olmadığı, kendi çocuğunun bulunup bulunmadığı,
• Destekten yoksun kalanın engel durumu,
• Ölenin ve destekten yoksun kalanın maddi durumları,
• Birden çok destekten yoksun kalan bulunması halinde destek payları gibi kriterler dikkate alınır.

Tazminat davalarında bu hesaplama mutlaka bilirkişilerce yapılır.

SGK ve benzeri sandık ve kuruluşlar tarafından mirasçılara yapılan ödemelerin destekten yoksun kalma tazminatından mahsup edilmeyeceği Yargıtay kararlarında kabul edilmektedir.

Dava öncesinde zorunlu mali mesuliyet sigortasından ölüm nedeniyle alınan maddi tazminat miktarı ise dava sırasında hesaplanan tazminattan mahsup edilir.

Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Destekten yoksun kalma tazminatı davasında görevli mahkeme;

• Ölümün haksız fiil ve trafik kazası sonucunda meydana gelmesi halinde asliye hukuk mahkemeleri,
• Davanın, zarar verenin sigorta şirketine karşı açılması halinde asliye ticaret mahkemeleri,
• İş kazası sonucunda meydana gelmesi halinde ise iş mahkemeleridir.

Trafik kazasında idarenin sorumluluğunun bulunması halinde, 2918 sy Kanunun 19.01.2011 tarihinde yürürlüğe giren 110. Maddesi uyarınca, idareye karşı açılacak tazminat davalarında da asliye hukuk mahkemelerinin görevli olduğu kabul edilmektedir.

Destekten yoksun kalma tazminatında yetkili mahkeme ise;

• Haksız fiilin, trafik kazasının veya iş kazasının meydana geldiği veya zararın ortaya çıktığı yer,
• Davalının ikametgahının bulunduğu yer
• Davacının yerleşim yeri mahkemelerinden birisidir.

Davacının, davasını bu yer mahkemelerinden birisinde açmakta tercih hakkı vardır.

Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Davasında Zamanaşımı

Destekten yoksun kalma tazminatı davasında zamanaşımı süresi, fiilin veya zararın öğrenilmesinden itibaren iki yıl, herhalde fiilin işlenmesinden itibaren on yıldır. Haksız fiil, aynı zamanda ceza kanunlarında tanımlanmış bir suç teşkil ediyorsa, bu suç için öngörülen ceza zamanaşımı tazminat davası için de geçerli olacaktır. Buna uzatılmış zamanaşımı denir.

Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Hakkında Sorular

Trafik kazası, haksız fiil, kişilik haklarına saldırı ve sözleşmenin feshi nedeniyle tazminat davalarında avukat desteği için avukatlık büromuza ulaşabilirsiniz.