Maddi ve Manevi Tazminat
Tazminat davası, kural olarak, kusurlu bir davranış sonucu ortaya çıkan zararın giderilmesi talebiyle açılan davadır. Maddi bir zarar ortaya çıkmışsa maddi tazminat söz konusu olur. Duygusal, psikolojik ve manevi bir zararın ortaya çıkması halinde ise manevi tazminat hakkı doğar.
Kanunen tazminat yükümlülüğünü ortaya çıkaran başlıca haller ise şu şekildedir.
İçerik
Haksız Fiil Nedir?
Haksız fiil, kısaca hukuka aykırı eylemdir. Bir eylemin haksız fiil olabilmesi için kişinin kendi hak sınırlarını aşıp, başka bir kimse veya kimselerin hak sınırlarını ihlal edici bir davranışta bulunması gerekir. Hak sınırı denilen alan kanunlarla belirlenir. Haksız fiil hükümleri Borçlar Kanunu m.49 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir.
Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı
(Borçlar Kanunu m.49)
gidermekle yükümlüdür.
Zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kuralı bulunmasa bile, ahlaka aykırı bir fiille başkasına kasten zarar veren de, bu zararı gidermekle yükümlüdür.
Haksız fiil neticesinde ölüm meydana gelmesi halinde istenebilecek destekten yoksun kalma tazminatı hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Destekten Yoksun Kalma Tazminatı
Haksız fiilin suç teşkil etmesi gerekmez. Her suç aynı zamanda bir haksız fiil oluştururken her haksız fiil ceza kanunda tanımlı bir suç oluşturmaz.
Haksız bir eylemle başka birilerine maddi veya manevi bir zarar veren kişi bu zararı tazmin etmekle yükümlüdür. Maddi ve manevi tazminat koşulunun oluşması için, eylemle zarar arasında illiyet bağı (nedensellik bağı /sebep sonuç ilişkisi) bulunmalıdır. Yani ortaya çıkan zarara, doğrudan haksız fiilin sebep olması gerekir. Araya başka bir eylemin veya beklenmeyen bir olayın girmesi, nedensellik bağını ortadan kaldırır.
Mersin Tazminat Avukatı Desteği için
Hemen İletişime Geçebilirsiniz
Haksız Fiil Tazminatı Davası Açma Süresi (Zamanaşımı)
Haksız fiilden kaynaklı maddi ve manevi tazminat davası açma süresi; haksız fiilin öğrenilmesi veya zararın ortaya çıkmasından itibaren iki yıldır. Herhalde tazminat davası açma hakkı, haksız fiilin oluşma tarihinden itibaren on yıl geçmekle düşer. Fiilin aynı zamanda ceza kanunlarında bir suç teşkil etmesi durumunda, süre, ceza zamanaşımı süresi sonuna kadar uzar. Bunun için ceza davasının açılmış olması şart değildir. Ceza kanunlarında suç olarak tanımlanmış olması yeterlidir.
Haksız fiil oluşturan eylemle ilgili bir ceza yargılaması varsa, tazminat davası açmak için öngörülen iki yıllık zamanaşımı süresi, ceza kararının kesinleşmesinden itibaren tekrar başlar.
Haksız fiil nedeniyle tazminat davaları için kanunda öngörülen süreler hak düşürücü değil, zaman aşımı süreleridir. Bunun sonun sonucu olarak, kanunda belirtilen süre sonrasında açılan tazminat davasında bu durum hakim tarafından resen (kendiliğinden) dikkate alınmaz. Ancak karşı tarafın zamanaşımı itirazı varsa itiraz değerlendirilip, dava zamanaşımı nedeniyle reddedilir. Zamanaşımı itirazı olmazsa dava esastan görülüp karara bağlanır.
Kişilik Haklarına Saldırı
Kişilik haklarına saldırı da esasında bir haksız fiil türüdür. Tazminat yükümü doğurmasının kaynağını kanun düzenlemesinden alır. Kişilik haklarına saldırı eylemi, manevi tazminat yükümlülüğü doğurur. Hakaret, iftira, izinsiz ses ve görüntü kullanımı, aleyhine asılsız haber yapılması gibi eylemler kişilik haklarına saldırı niteliğinde eylemlerdir. Yine evlilik içerisinde aldatma (zina), terk ve şiddet, kişilik haklarına saldırı niteliğinde haksız fiillerdir. Bu nedenle manevi tazminat talebine dayanak teşkil eder.
Kusursuz Sorumluluk ve Tazminat
Kusursuz sorumluluk hali, haksız fiil hükümlerinin bir istisnasıdır. Kanun gereği bazı hallerde, bazı kimselere kusurlu bir eylemleri olmasa dahi, ortaya çıkan zararı tazmin etme sorumluluğu yüklenmiştir. Esasında buradaki sorumluluk, tehlike sorumluluğudur.
Hayvan sahibinin sorumluluğu veya trafik kazası nedeniyle sürücü dışındaki araç sahibinin sorumluluğu, kusursuz sorumluluk hallerine örnektir. Kusursuz sorumluluk hallerinde kişi, ortaya çıkabilecek bir zararın sorumluluğunu en baştan üstlenmiş olmaktadır. Hayvan besleyen kişi, bu eyleminin yaratacağı zararın; trafiğe çıkmak üzere araç alan kişi de bu aracın trafiğe sokulmasının sorumluluğunu almış olmaktadır. Bu tür eylemlerin aşırı özen ve dikkat gerektirmesi, kusursuz sorumluluğun temelindeki düşüncedir.
Sözleşmeye Aykırılık Nedeniyle Tazminat
Sözleşmeye aykırılık nedeniyle tazminat, kaynağını taraflar arasında belirlenen sözleşme hükümlerinden alır. Taraflar aralarında yapacakları sözleşme ile istedikleri hak ve yükümlülükleri kabul edebilirler. Yeter ki bu düzenlemeler, kanunun emredici hükümlerine ve ahlaka aykırı olmasın. Sözleşme serbestisinin tek sınırlaması budur.
Sözleşme koşullarına aykırı davranış, kanun gereğince maddi tazminat gerektirir. Tazmini istenen zarar, menfi veya müspet zarar olabilir. Müspet zarar, sözleşmeye aykırı davranışla ortaya çıkmış veya çıkacak olan kazanç kaybı ve maddi zararı ifade eder. Menfi zarar ise sözleşmenin uygulanacağına inanan tarafın, sözleşmeden beklediği faydanın gerçekleşmemesi nedeniyle mahrum kaldığı kazancı (beklenen kazanç kaybını) ifade eder.
Taraflar, sözleşme hükümleri içerisinde cezai şart da belirleyebilir. Cezai şart, taraflardan birisinin sözleşme ile yüklenilen yükümünü yerine getirmemesi durumunda, diğer tarafa ödemeyi kabul ettiği meblağdır. Sözleşmede cezai şartın açıkça belirtilmişse, maddi zararın ayrıca kanıtlanması gerekmez. Ancak maddi zarara uğrayan taraf, cezai şartın karşılamadığı, bu miktarın üzerinde kalan maddi zararının tazminini ayrıca isteyebilir.
Sözleşmeye Aykırılık Nedeniyle Tazminat Davası Açma Süresi
Sözleşmeye aykırılık nedeniyle uğranan maddi zarar nedeniyle tazminat davası açma süresi, on yıldır.
Maddi tazminat, uğranılan maddi zararın miktarına göre hesaplanır. Maddi tazminat talebinde zarar bedelini gösteren yazılı belgeler büyük önem taşır. Yazılı delil şartı olan bazı davalarda maddi tazminat hesabında sadece bu tür belgeler dikkate alınır. Menfi zarar, iş gücü kaybı ve destekten yoksun kalma tazminatı hesabında ise yazılı belgelerin yanında bazı farazi kabullere göre bilirkişi tarafından yapılacak hesaplamalara başvurulur. Örneğin işgücü kaybı tazminatında, zarar görenin, bu nedenle ileriye dönük mahrum kalacağı kazancın hesaplanması gibi. Yine destekten yoksun kalma tazminatı hesabında, ölen kişinin ortalama ömrü ve ölmeseydi muhtemel maddi desteğinin hesaplanması gibi.
Manevi tazminatın bir hesaplanma yöntemi yoktur. Manevi tazminat davasında hakim, zararın büyüklüğü, zarar görende yarattığı manevi sarsıntı, acı, keder ve ızdırap, bu acının kalıcı veya geçici olması gibi faktörleri gözeterek uygun bir miktar belirler. Bu miktar belirlenirken ayrıca davacı ve davalının ekonomik durumları da dikkate alınır.
Maddi ve manevi tazminat davalarında genel olarak görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Ancak tazminat türüne göre davanın ihtisas mahkemesinde açılması gerekir. Örneğin boşanma nedeniyle tazminat davalarının aile mahkemesinde, ticari nitelikteki tazminat davalarının ise ticaret mahkemesinde açılması gerekir. Fikri mülkiyet ve telif haklarına ilişkin davalarda görevli mahkeme fikri ve sınai hakları mahkemeleri, tüketici hukukundan doğan davalarda ise tüketici mahkemeleridir. Kıdem ve ihbar tazminatı, iş kazası, işe başlatmama tazminatı davalarının ise iş mahkemelerinde açılması gerekir.
Kanunda genel yetkili mahkeme davalının yerleşim yeri mahkemesidir. Bununla birlikte kanunda özel hükümlerle de yetki düzenlemeleri mevcuttur. Tazminat davalarında yetkili mahkemenin belirlenmesinde tazminat uyuşmazlığının dayandığı hukuki neden önemlidir.
Tazminat davaları, dayandığı hukuki nedene göre hem dava süresi, görevli ve yetkili mahkeme gibi usuli konular hem de davada geçerli kanıtların değerlendirilmesi açısından teknik hukuk bilgisi gerektirir. Bu nedenle hangi hukuki nedene dayanırsa dayansın, maddi ve manevi tazminat davalarında iyi bir tazminat avukatı yardımı şarttır.
Mersin tazminat avukatı desteği, haksız fiil, trafik kazası tazminatı, sözleşmeye aykırılık, sigorta hukukundan, aile hukukundan doğan maddi ve manevi tazminat ve ticari nitelikteki tazminat davaları hakkında hukuk büromuza ulaşabilirsiniz.
Adana ve Mersin avukat çalışma alanlarında dava takibi, hukuki danışma ve arabuluculuk hizmetleri için Arslanbuğa Mersin Avukatlık & Arabuluculuk Bürosu‘na ulaşabilirsiniz.
Tebrık ederim, makale anlatım sunuşunuz, iyi bir hukukçusunuz sizin gibi hukukçulara ihtiyacımız var. yazılarınız ilgimi çekti, finansal davalarda güzel başarılara imza atıyorsunuz.