Evlat Edinme Şartları ve Evlat Edinmeye İzin Davası

Evlat edinme, evlat edinenle evlatlık arasında soybağı kurulmasını sağlayan bir hukuki işlemdir. Evlatlık ilişkisinin kurulması ancak mahkeme tarafından verilecek izin ile mümkündür.

Evlat edinme prosedürü ve evlatlığın hukuki durumu Medeni Kanun’da düzenlenmiştir. Evlat edinme, kanun tarafından bazı şartlara bağlanmıştır.

Evlat Edinmenin Genel Koşulları

Kişinin, bir küçüğü evlat edinebilmesi için;

• Evlat edinecek kişi 30 yaşını doldurmuş olmalıdır.
• Evlat edinenin küçük ile arasında en az 18 yaş bulunmalıdır.  
• Evlat edinecek kişi, en az bir yıl küçüğe bakmış ve eğitimi ile ilgilenmiş olmalıdır.
• Evlat edinme, evlat edinilecek küçüğün yararına olmalıdır.
• Evlat edinenin varsa diğer çocuklarının yararı, hakkaniyete aykırı bir biçimde zedelenmemelidir.

Evlat edinmek için gereken bu genel şartlar, her durumda aranacaktır.

Eşlerin Birlikte Evlat Edinmesi:

Medeni Kanun m. 306 düzenlemesine göre, eşler ancak birlikte evlat edinebilirler. Evli olmayan kişiler birlikte evlat edinemezler.

Evli kişilerin birlikte evlat edinebilmeleri için;

• En az otuz yaşını doldurmuş olmaları ve
• En az beş yıldan beri evli olmaları gerekir.

Eşlerden Birinin, Diğer Eşin Çocuğunu Evlat Edinmesi:

En az beş yıl evli olma şartı, eşlerden birinin, diğer eşin çocuğunu evlat edinebilmesi için aranmaz. Diğer eşin çocuğunu evlat edinebilmek için;

• Eşlerin en az iki yıldan beri evli olmaları ve
• Evlat edinecek eşin otuz yaşını doldurmuş olması gerekir. 

Tek Başına Evlat Edinme:

Evli olmayan kişi, en az otuz yaşını doldurmuş olma ve diğer genel şartların bulunması halinde bir küçüğü evlat edinebilir.

Evli kişilerin ancak birlikte evlat edinebileceğini yukarıda belirtmiştik. Ancak kanun bu duruma bazı istisnalar getirmiştir.

Evli kişilerin tek başına evlat edinebilmesi;

• diğer eşin ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun olması veya
• iki yılı aşkın süreden beri nerede olduğunun bilinmemesi veya
• mahkeme kararıyla iki yılı aşkın süreden beri eşinden ayrı yaşamakta olması yüzünden birlikte evlat edinme imkanlarının bulunmaması halinde mümkündür.

Sayılan bu haller dışında, diğer eşin açık izni olsa dahi, eşlerden birisi tek başına evlat edinemez.

Eşler, kural olarak birlikte evlat edinebilirler….Davacının eşi S. S.’in, duruşmaya gelerek davaya muvafakat ettiğine ilişkin beyanda bulunduğu anlaşılmış olup, eşlerin tek başına evlat edinebilmesi için öngörülen yasal şartların oluşmamasına rağmen, mahkemece TMK’nın 307/2. maddesi hükmüne aykırı olarak yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir.

( Yargıtay 2. H.D, 2005/19713 E, 2006/4349 K, 29.03.2006 T)

Evlat Edinmede Rıza Şartı:

Küçüğün rızası:

Kanun, evlat edinmeyi küçüğün rızasına bağlamıştır. Ayırt etme gücüne sahip olan küçük, rızası olmadıkça evlat edinilemez. Küçüğün ayırt etme gücüne sahip olduğunun kabulü için 18 yaşını doldurmuş olması gerekmez. Kendini ifade edebilecek yaşta ve olgunluktaki bir çocuğun da ayırt etme gücü vardır.

Vesayet altında bulunan küçük ancak vesayet dairelerinin izniyle evlat edinilebilir.

Ana ve Babanın Rızası:

Evlat edinilecek küçüğün, ana ve babasının rızasının olması da evlat edinme için gerekli bir koşuldur. Bu rıza mahkeme huzurunda yazılı veya sözlü şekilde verilerek tutanağa geçirilir.

Anne ve babanın rızasının alındığı sırada, evlat edinecek kişilerin belli olması şart değildir. 

Evlat Edinmede Ana veya Babanın Rızasının Aranmayacağı Haller:

Medeni Kanun 311. Maddesine göre;

• Ana veya babanın kim veya nerede olduğu bilinmiyor ise veya ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun bulunuyorsa veya
• Küçüğe karşı bakım veya özen yükümlülüğünü yeterince yerine getirmiyorsa ana veya babadan birisinin rızası aranmaz.

Medeni Kanunun…. 309. maddesi evlat edinilebilmesi için küçüğün ana, babasının rızasının alınmasının zorunlu olduğunu, 311/son maddesi; küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yerine getirmeyen ana, babanın rızasının aranmayacağını…. hükme bağlamıştır…. Annenin ve babanın küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yerine getirip getirmediği, babanın karşı koymasının dürüstlük kuralı ile bağdaşıp bağdaşmayacağı boşanma dosyası da incelenip bu deliller değerlendirilip sonucu uyarınca karar verilmesi gerekir.

(Yargıtay 2. H.D 2005/3906 E, 2005/6899 K, 28.04.2005 T)

18 Yaşından Büyük Kişilerin ve Kısıtlıların Evlat Edinilmesi:

Kanunda aranan genel şartların varlığı halinde reşit olmuş kişilerin de evlat edinilmesi mümkündür. Ergin veya kısıtlı kişinin evlat edinilmesinde kanun, evlat edinenin varsa altsoyunun (çocuk ve torunları) açık iznini aramaktadır. Evlat edinilecek kişi evli ise onun eşinin de izni gerekir.

Bunun dışında,

• Bedensel veya zihinsel engeli bulunan kişinin evlat edinilebilmesi için evlat edinenin beş yıldan beri bu kişiye bakıyor olması,
• Evlat edinilen ergin kişinin, küçükken en az beş yıl boyunca evlat edinen tarafından bakılmış olması veya en az beş yıldan beri evlat edinenle aile halinde birlikte yaşıyor olması gerekir.

Evlat Edinmeye İzin Davası

Evlat edinme, soybağının kurulması sonucunu doğuracağından, ancak bir mahkeme kararı ile mümkündür. Evlat edinmeye izin davasında, mahkemece kanunda aranan genel şartların bulunup bulunmadığı araştırılır.  Ayrıca gerekli araştırmalarla evlat edinmenin, küçüğün yararına olup olmadığı takdir edilir.

Evlat edinmeye izin davasında mahkemenin tüm ilgilileri, özellikle de evlat edinmek isteyen ile evlat edinilecek kişiyi dinlemesi şarttır.

Evlat edinmeye izin davasında yetkili mahkeme, evlat edinenin yerleşim yeri mahkemesidir.

Evlat edinme, kişiye sıkı sıkıya bağı bir hak olduğundan, evlat edinmeye izin davalarında avukata bu yetkiyi içeren özel vekaletname verilmesi gerekmektedir. Genel vekaletname ile evlat edinme işlemleri yapılamaz.

Evlat Edinmenin Hukuki Sonuçları:

• Evlat edinen ile evlatlık arasında evlatlık ilişkisi kurulur.
• Ana ve babaya ait olan tüm hak ve yükümlülükler evlat edinene geçer.
• Evlatlık küçük ise evlat edinenin soyadını alır. Evlat edinilen ergin de dilerse evlat edinenin soyadını alabilir.
• Eşlerin birlikte evlat edinmesi durumunda, ayırt etme gücüne sahip olmayan küçüğün anne ve baba hanesine eşlerin adı yazılır.
• Evlatlık, altsoy gibi evlat edinenin yasal mirasçısı olur. Aynı zamanda kendi ana babasının mirasçısı olmaya da devam eder. Bunun için her iki kütüğe de evlat edinmeye dair mahkeme kararı şerh düşülür. Buna karşılık evlat edinen ve hısımları evlatlığın yasal mirasçısı olamaz.
• Evlat edinen ile evlatlığın veya bunlardan biri ile diğerinin altsoyu ve eşi arasında evlilik yasaktır.
• Türk vatandaşının evlat edindiği yabancı reşit değilse ve ana babası bulunamıyorsa veya evlat edinilmekte vatansız kalıyorsa bu durumda evlatlık Türk vatandaşı olur. (TVK, 3/11)

Evlatlık İlişkisinin Sona Ermesi

Evlatlık ilişkisinin kurulmasından sonra, kanunda belirtilen kişilerden birisinin izninin alınmamış olması durumunda evlatlık ilişkisinin kaldırılması istenebilir. Bu durumda dava açmaya hakkı olan taraf, izni alınmamış olan kişidir.

Yine evlat edinmede esasa ilişkin diğer noksanlıkların bulunması halinde Cumhuriyet savcısı veya her ilgili bu ilişkinin kaldırılmasını isteyebilir.

Hakim her iki durumda da talebi değerlendirirken küçüğün menfaatinin ağır biçimde zedelenmemesi koşulunu gözetmek zorundadır.

Dava açmada hak düşürücü süre evlatlık ilişkisinin kaldırılması sebebinin öğrenilmesinden itibaren bir yıldır. Her halükarda, evlatlık ilişkisinin kurulduğu tarihten itibaren beş yıl geçmekle bu hak düşer.

Kanunda, usuli şartların noksanlığı dışında evlatlık ilişkisinin kaldırılmasını sağlayacak başkaca nedenler düzenlenmemiştir. Herhangi başka bir nedenle evlatlık ilişkisinin iptali mümkün değildir. 

4721 sayılı Türk Medeni Kanununda, 743 sayılı Türk Kanunu Medenisinin 258. maddesinde öngörülen evlatlık akdinin iptali müessesesine yer verilmemiştir. Bu nedenle, evlatlığın, evlat edinenlere karşı mükellef olduğu vazifeleri ifada ihmal göstermesi, evlatlık ilişkisinin kaldırılması sebebi oluşturmaz. Evlatlık ilişkisinin esasa ilişkin noksanlıklardan biriyle sakat olması, evlatlık ilişkisinin kaldırılması sebebidir ( TMK m. 318/1 ). Ancak, davanın evlatlık ilişkisinin kaldırılması sebebinin öğrenilmesinden başlayarak bir yıl ve her halde evlat edinme işleminin üzerinden beş yıl içinde açılması gerekir. Bu süre hak düşürücü süredir ( TMK m. 319 ) ve hakim tarafından re’sen gözetilir. Dava, 26.07.2006 tarihinde açılmıştır. Evlat edinme kararı, davacıların başvurusu üzerine verildiğine, davacılar esasa ilişkin noksanlığı bildiklerine göre, Türk Medeni Kanununun 319/1. maddesindeki bir yıllık hak düşürücü süre geçmiştir. Davanın açıklanan sebeple reddi gerekirken, yazılı şekilde hüküm kurulması doğru bulunmamıştır.

(Yargıtay 2. H.D. 2008/248 E, 2009/7129 K, 14.04.2009 T)

Mersin evlat edinmeye izin davasında avukat desteği, babalık davası, nesebin reddi, velayetin değiştirilmesi veya kaldırılması gibi aile hukuku avukatı çalışma alanlarında yer alan davalar için hukuk ofisimize ulaşabilirsiniz.

Koruyucu aile ve evlat edinme konularında hukuki destek için avukatlık büromuzu arayabilirsiniz.

Mersin Hukuk Ofisi uzman avukatlık alanlarımıza buradan ulaşabilirsiniz.