Mersin, İhsaniye Mh. 4903 Sk. No: 20 Kat: 1 D: 4 Akdeniz  
Gsm : 0532-601-48-61 / Tel: 0324-503-44-52

Lahey Sözleşmesi

Uluslararası Çocuk İadesi

Uluslararası çocuk iadesi, velayet hakkının ihlali ile çocuğun yaşadığı ülkenin değiştirilmesi halinde, uluslararası sözleşmeler uyarınca yapılır. Bu sözleşmelerde tanımlanan bazı kavramlar, uygulama bakımından önemlidir.

Velayet Hakkı

Velayet hakkı; çocuğun gözetim ve korunması görevlerinin yerine getirilebilmesi için anne veya babadan birisine (bazı durumlarda her ikisine) tanınan yetkileri ifade eder. Kural olarak evli çiftler müşterek çocukların velayet hakkına birlikte sahiplerdir. Boşanma halinde ise kural velayetin anne veya babadan birisine verilmesidir.

Uluslararası sözleşmelerde velayet hakkı, velayet sahibi olmayan ebeveyne tanınan, çocukla şahsi ilişki kurma hakkını da kapsamaktadır. 

Boşanma Halinde Ortak Velayet

Türk Medeni Kanunu hükümlerinde ortak velayet konusu düzenlenmemiştir. Bu nedenle kural boşanma halinde velayetin anne veya babadan birisine verilmesidir.

İsviçre ve Almanya gibi bazı ülkelerde ise bazı durumlar için ortak velayet düzenlemesi yapılmıştır. Önceki yıllarda, yurtdışında verilmiş olan ortak velayet kararlarının Türkiye’de tenfizi, Türkiye mahkemeleri tarafından, kamu düzenine aykırı olduğu gerekçesi ile reddedilmiştir.

Ancak 25.03.2016 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan, Türkiye’nin taraf olduğu 1985 tarihli uluslararası sözleşmenin onaylanması ile Türkiye’de de ortak velayet uygulamasının önü açılmıştır. Bu tarihten sonra ortak velayete ilişkin örnek Yargıtay kararları verilmiştir.  Artık yabancı ülkede verilen ortak velayete ilişkin kararların tenfizi önünde hukuki bir engel kalmadığı gibi, Türkiye’de boşanma durumunda da ortak velayet kararı verilmesi bu sözleşme hükümlerine göre mümkün görülmektedir.

Uluslararası Çocuk İadesi Hakkında Hukuki Destek İçin

Hemen İletişime Geçebilirsiniz

Velayet Hakkının İhlali ile Çocuğun Mutat Yerleşim Yerinin Değiştirilmesi

Uluslararası evliliklerin artması ile velayet hakkının ihlali devletler arası bir problem haline gelmiştir. Bu nedenle çocuk iadesi usulünün belirlenmesi için uluslararası sözleşmeler ile bazı adımlar atılmıştır. Bu konudaki uluslararası sözleşmelerin başında Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçhelerine Dair Lahey Sözleşmesi gelmektedir.

Bu sözleşme, taraf devletlerin her birinde verilmiş olan velayet kararlarının diğer taraf devletlerde tanıma ve tenfizinin kolaylaştırılmasını öngörürken, velayet hakkının ihlali veya kötüye kullanılması ile çocuğun mutat meskeninin değiştirilmesi hallerinde taraf devletler arasında çocuk iadesini sağlamayı amaçlamıştır.

Türkiye’nin de taraf olduğu bu sözleşmenin, bir iç hukuk kaynağı gibi, Türkiye mahkemelerinde doğrudan uygulanma gücü bulunmaktadır. Sözleşmenin uygulanabilmesi için çocuğun 16 yaşını doldurmamış olması ve çocuk iadesine dair başvurunun velayet hakkı ihlalinden itibaren bir yıl içerisinde yapılmış olması gerekmektedir. Bir yıllık süre hak düşürücü bir süre değildir. Sözleşmede, bu süre geçtikten sonra yapılan başvuruların reddi konusunda, muhatap ülkeye bir taktir yetkisi tanınmıştır.

Başvuru veya devam eden işlemler sırasında çocuğun 16 yaşını doldurmuş olması halinde sözleşmenin uygulanma olanağı kalmayacaktır.

Sözleşmede velayet hakkı, sadece yaygın anlamıyla kullanıldığı şekilde değil, şahsi ilişki kurma hakkını kapsayacak şekilde tanımlanmıştır. Yani, çocuğun mutat meskenin, velayet hakkına sahip ebeveyn tarafından değiştirilmesi durumunda da, şahsi ilişki hakkı ihlal edilen ebeveyn çocuk iadesi talebinde bulunabilir. 

Sözleşme taraf devletlere, diğer devlet makamları aracılığı ile yapılacak başvuruları değerlendirme ve diğer devletlere yapılacak başvuruların yapılacağı makamları belirleme görevi yüklemiştir.

Uluslararası Çocuk İadesi için Türkiye’de Başvuru Makamları

Uluslararası Lahey Sözleşmesi uyarınca, Türkiye’de çocuk iadesi için başvuru makamları belirlenmiştir. Adalet Bakanlığı, 2011 yılında yayınladığı genelge ile iade makamlarının yapması gereken işlemleri de ayrıntılı biçimde açıklamıştır.

Bu genelge uyarınca, Türkiye’den yurt dışına kaçırılan çocuğun iadesi için yapılacak başvurularda yetkili makam Adalet Bakanlığı bünyesindeki Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğüdür. Yapılacak başvuru ile Genel Müdürlük çocuğun kaçırıldığı ilgili devlet yetkili makamları ile temasa geçerek uluslararası çocuk iadesi işlemlerini yürütecektir.

Yurtdışından Türkiye’ye getirilen çocuğun iadesi için ilgili taraf devletten Türkiye yetkili makamlarına bir başvurusu olması halinde ise başvurunun gereğinin yapılması için görevli ve yetkili makam yerel Cumhuriyet Başsavcılıkları olacaktır.

Çocuk İadesi Talebi Üzerine Yapılması Gereken İşlemler

Adalet Bakanlığı genelgesi ile başvuru halinde Cumhuriyet Başsavcılıkları tarafından yapılması gereken işlemler ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Buna göre savcılığın yapacağı işlemler sırasıyla,

  • Öncelikle sözleşme kapsamında çocuğun iadesi veya çocukla şahsi ilişki kurma hakkının kullanılması konusunda bir başvurunun yapılmasından sonra çocuğun bulunduğu yeri tespit etmek,
  • Çocuğun menfaatlerinin korunması için kolluk ve diğer yetkili makamların görevlendirmesi de dahil olmak üzere, gerekli bütün tedbirleri almak,
  • Çocuğun, kendisini kaçırmış olan kişinin rızası ile iadesi veya taraflar arasında anlaşma yoluyla bir çözüme ulaşılması için gerekli girişimlerde bulunmak,
  • Çocuğun, kendisini kaçırmış olan kişinin rızası ile iadesi veya taraflar arasında anlaşma yoluyla bir çözümün sağlanamıyorsa, çocuğun iadesi veya şahsi ilişki kurulması konusunda bir karar verilmek üzere yetkili mahkemede dava açmak şeklinde olacaktır.

Çocuk İadesine İlişkin Dava ve Mahkeme Kararı

Görüldüğü gibi bakanlık genelgesine göre yetkili savcılık öncelikle sulh yolu ile sorunu çözmeye çalışacaktır. Ancak anlaşma mümkün olmazsa görevli ve yetkili mahkemeye iade konusunda karar vermesi için dava açacaktır.

Çocuk iadesi davası, savcılık aşaması beklenmeden doğrudan iade talep eden ebeveyn tarafından da açılabilir.

Mahkemece, öncelikle Lahey Sözleşmesi’nin uygulanma imkanı bulunup bulunmadığı ve iade koşullarının oluşup oluşmadığı incelenecektir. Sözleşmeye göre mahkemece her durumda iade kararı verilmesi zorunlu değildir. Lahey Sözleşmesi istisna hükümleri uyarınca iade talebi reddedilebilir. Bu istisnalar sınırlı sayıdadır.

İade Talebinin Reddine İlişkin Lahey Sözleşmesi İstisna Maddeleri:

13/1-(a)  Çocuğun şahsının bakımını üstlenmiş bulunan kişi veya kurum, yer değiştirme veya alıkoyma döneminde, çocuğun koruma hakkını etkili şekilde yerine getirmiyor idiyse veya yer değiştirmeye veya alıkoymaya muvafakat etmiş veya daha sonra kabul etmiş ise, yetkili makam çocuğun geri dönmesini emretmek zorunda değildir.

13/1-(b) Çocuğun geri dönmesinin, çocuğu fiziki veya psikolojik bir tehlikeye maruz bırakacağı veya başka bir şekilde müsamaha edilemeyecek bir duruma düşüreceğinin tespit edilmesi halinde, ilgili yargısal makamların iadeyi önleme yetkisi vardır.

13/1-(b) Çocuk istismarı (fiziksel ve/veya cinsel) ve aile içi şiddet iddialarını içeren vakıaların varlığı durumunda iade talebi, “önemli risk veya müsamaha edilemeyecek durum” gerekçesiyle reddedilebilir.

Mahkemece tüm bu değerlendirmeler yapılarak çocuğun iadesi ve şahsi ilişki tesisi hakkında bir karar verilecektir.

Lahey Sözleşmesi uyarınca iade talebinin reddedilebileceği durumlar ve ilgili yargı kararları için bkz. Uluslararası Çocuk Kaçırma Durumunda İadenin Reddi Sebepleri

Çocuk Kaçırmanın Veçhelerine Dair Lahey Sözleşmesi’ne Taraf Devletler

  • Andorra, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Arjantin, Arnavutluk, Avustralya, Avusturya,
  • Bahamalar, Belarus (Beyaz Rusya), Belçika, Belize, Bosna Hersek, Brezilya, Bulgaristan, Burkina Faso,
  • Çek Cumhuriyeti, Çin Halk Cumhuriyeti (sadece Hong Kong ve Makau Özerk Bölgesinde),
  • Danimarka, Dominik Cumhuriyeti,
  • Ekvator, El Salvador, Estonya,
  • Fiji, Finlandiya, Fransa,
  • Guatemala, Güney Afrika, Gürcistan,
  • Hırvatistan, Hollanda, Honduras,
  • İngiltere, İrlanda, İspanya, İsrail, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda,
  • Japonya,
  • Kanada, Karadağ, Kazakistan, Kolombiya, Kosta Rika, Kuzey Makedonya,
  • Letonya, Litvanya, Lüksemburg,
  • Macaristan, Malta, Meksika, Moldova, Monako, Morityus (Mauritius),
  • Nikaragua, Norveç,
  • Özbekistan,
  • Panama, Paraguay, Peru, Polonya, Portekiz,
  • Romanya, Rusya,
  • Saint Kitts ve Nevis, San Marino, Seyşeller, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Sri Lanka,
  • Şili,
  • Tayland, Trinidad ve Tobago, Türkmenistan, Türkiye,
  • Ukrayna, Uruguay,
  • Venezuela,
  • Yeni Zelanda, Yunanistan

(Adalet Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü son güncelleme tarihi 26.04.2021)

Sözleşmeye Taraf Devletin İade Yükümünü Yerine Getirmemesi

Sözleşme şartlarının bulunması ve gerekli başvuruların yapılmasına rağmen taraf bir devletin çocuğun iadesi için gerekli işlemleri yapmaması halinde, iade talebinde bulunanın başvurabileceği son hukuki merci Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’dir.

Mahkemenin bu konuda verilmiş ihlal kararları mevcuttur. Bu da, sözleşmenin her devlet tarafından gereği gibi uygulanmadığını ortaya koymaktadır. Mahkeme bu türlü başvurularda, temelde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi‘nin 8. Maddesi ile düzenlenmiş olan özel hayata ve aile hayatına saygı hakkına gönderme yapmaktadır. Lahey Sözleşmesi’nde taraf devletlere yüklenen görevlerin etkin şekilde uygulanıp uygulanmadığını incelemektedir.

Zimbabve

Uluslararası çocuk kaçırma davaları, çocuk iadesi ve velayet davalarında çocuğun istek, tercih ve iradesinin önemi konusunda Velayet ve Çocuk İadesi Davasında Çocuğun Tercihi başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Mersin’de velayet davası, çekişmeli ve anlaşmalı boşanma, iştirak nafakası, yoksulluk nafakası, tazminat, mal paylaşımı, katkı payı, katılma alacağı davalarında aile hukuku avukatı desteği için hukuk ofisimize ulaşabilirsiniz.

Velayet davası, Türkiye’de ortak velayet, velayet değişikliği ve velayetin kaldırılması davaları hakkında bilgi için Velayet Davaları başlıklı sayfamıza göz atabilirsiniz.

Aile hukuku, uluslararası hukuk, miras hukuku, gayrı menkul hukuku, sağlık hukuku, internet, bilişim ve sosyal medya hukuku, tazminat davaları, iş hukuku davaları ve tüm avukatlık ve arabuluculuk faaliyet alanlarımıza buradan ulaşabilirsiniz: Arslanbuğa Mersin Avukatlık Bürosu

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön